طلیعه ظهور

 
كسي كه تا كنون نماز نخوانده چگونه بايد توبه كند؟
توبه با يك جرقه آغاز مى شود، جرقه اى كه در آغاز تنها يك نقطه نورانى و كوچك در قلب است، امّا به تدريج تمامِ آسمانِ تيره و تاريك قلب را فرا مى گيرد. اين نقطه نورانىِ سفيد، انسان را از گذشته تاريك به آينده روشن مى برد. نسبت به گذشته تاريك و سياه، احساس تلخى، پشيمانى و ندامت مى كند و آسمانِ ابر گرفته قلب براى آينده‌اى روشن آماده بارش رحمت الهى مى شود. قرآن، اين كتاب نويد بخشِ رحمت، به همه مؤمنان فرمانِ توبه مى دهد. در سوره تحريم، آيه 8 مى فرمايد:«يأيّها الذين ءَامنوا توبوا إلى الله توبةً نصوحاً عَسى رَبُّكم أَن يكفّر عنكم سيّئاتكُم و يُدخِلَكُم جَنّــت تجرى مِن تحتها الأَنهـر»[1]؛«اى كسانى كه ايمان آورده ايد! با اخلاصِ كامل توبه كنيد، باشد كه پروردگار از گناهان شما در گذرد و به باغ هايى واردتان كند كه در آن جويبارهايى جارى است.»
حقيقت توبه و استغفار، پشيماني از گناه گذشته و عزم و تصميم بر عدم ارتكاب آن در آينده است. اگر اين حالت براي كسي پيش آمد، اين نشانه توبه واقعي است و پذيرفته شدن توبه واقعي حتمي مي باشد. اگر توبه واقعي صورت گيرد، قبولي آن از طرف خداوند قطعي است، چون خداوند فرموده:«وَ هُوَ الَّذِي يقْبَلُ التَّوْبةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يعْفُوا عَنِ السَّيئاتِ»[2]؛«او است كه توبه را از بندگانش پذيرا مي‏ شود و گناهان را مي ‏بخشد».

روزى حضرت على(عليه السّلام) مردى را ديد كه بدون توجّه به شرايط توبه فقط با زبان مى گفت:«استغفر الله». حضرت به او فرمود: مى دانى استغفار چيست؟ آن گاه شرايط استغفار را براى او توضيح داد و فرمود:
اوّل: بايد از كارهاى ناشايست گذشته ات پشيمان باشى؛
دوم: آن كه تصميم بگيرى ديگر سراغ كارهاى زشت قبلى نروى؛
سوم: اگر حقّى از بندگان خدا برعهده توست (قرضى گرفته اى و پس نداده‌اى يا به زور چيزى را از مردم گرفته اى و يا…) ادا كنى؛
چهارم: اگر حقّى از خدا بر عهده توست (مثلا نمازهايى از تو قضا شده و نخوانده اى) آن ها را ادا كنى و….
آن‌گاه پس از اين مراحل با زبان بگويى:«استغفرالله»[3]
پس توبه يك لفظ نيست؛ بلكه يك تحوّل در درون انسان و زندگى او است.

پس از پيدا شدن حالت توبه و پشيمانى و ندامت از كارهاى ناپسند، چند عمل سزاوار است:
يك - سه روز روزه گرفتن؛ حضرت امام صادق(ع) مى‏ فرمايد:«توبه نصوح كه خداوند به آن امر فرموده، روزه گرفتن روز چهارشنبه، پنج شنبه و جمعه است»[4]
دو - غسل توبه؛ حضرت رضا(ع) به كسى كه مى ‏خواست از گناه «استماع» غنا توبه كند، فرمود:«فَاغْتَسِلْ وَ صَلِّ مَا بَدَا لَكَ فَلَقَدْ كُنْتَ مُقِيماً عَلَى أَمْرٍ عَظِيم»
[5]؛«برخيز و غسل كن و هر چه مي خواهي نماز بخوان زيرا مداومت بر گناه بزرگي مي كردي»
سه - خواندن دو يا چهار ركعت نماز؛ امام صادق(ع) مى‏ فرمايد:«هر بنده ‏اى كه گناهى كرد، پس برخيزد و تحصيل طهارت كند (وضو بگيرد) و دو ركعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش نمايد، بر خدا است كه توبه ‏اش را بپذيرد.»[6]
چهار - استغفار و خواندن دعاهاى توبه‏ اى كه از ائمه اطهار(ع) وارد شده است؛ خصوصاً دعاهاى صحيفه سجاديه (به خصوص دعاى 31) و نيز مناجات خمسة عشر (به خصوص مناجات اول) و… بايد هنگام خواندن دعا، معانى آن ها را متذكّر باشد و سعى كند كه حالش با گفتارش يكى باشد.

بعد از توضيح معنا و شرايط توبه، روشن مى شود كه جبران گذشته در مورد نمازهاى خوانده نشده، به اين است كه ما علاوه بر پشيمانى دل، نمازهاى قضا شده را به جا بياوريم.[7]