طلیعه ظهور

 

امام صادق به نقل از پدران بزرگوارش علیهم السلام ـ فرمود: خداوند به یکى از پیامبران وحى فرمود که به مردم خود بگو: لباس دشمنان مرا نپوشید و خوراک دشمنان مرا نخورید خود را به شکل و شمایل دشمنان من در نیاورید؛ که در این صورت، شما نیز همچون آن ها، دشمن من خواهید بود. (وسائل الشیعه : ١١/١١١/١)

رسانه در لغت به معنی رساندن است و به آن دسته از وسایلی گفته می‌شود که انتقال‌دهنده فرهنگ‌ها و افکار عده‌ای باشد، ویژگی اصلی رسانه‌ها، همه جا بودن آن‌هاست. رسانه‌ها امری فراگیرند؛ آن ها می‌توانند یک کلاس بی‌دیوار با میلیاردها مستمع تشکیل دهند. همچنین مسئولیت انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر را به عهده دارند. لذا از آنجا که امروزه لباس، به یکی از مهم‌ترین وجوه فرهنگی و اجتماعی مردم در هر جامعه ای تبدیل شده است و سریع ترین و گویاترین انتقال دهنده فرهنگ و میراث اجتماعی است، می توان آن را یک رسانه دانست.

در این نوشتار سعی شده است به چند نمونه از کارکردهای رسانه ای لباس اشاره شود:

۱- لباس، رسانه ای برای معرفی فرهنگ و جهان بینی هر جامعه ای است

رابطه لباس و فرهنگ به اندازه ای قوی است که وقتی یک فرد خارجی و غریبه وارد کشوری می شود نخستین علامتی که او را می شناساند همان لباس اوست. گویی انسان ها با لباس خود با یکدیگر صحبت می کنند و هر کس به زبان لباس خویش، خود را معرفی می نماید که من کیستم و از کجا آمده ام و به چه فرهنگی تعلق دارم.

حتی در جوامعی که قانونی را برای اندازه و شکل لباس مردم وضع نکرده اند، باز نمی توان گفت که قاعده و ملاکی بر کیفیت پوشش مردم حاکم نیست بلکه در هر جامعه ای نوع و کیفیت لباس زنان و مردان علاوه بر آنکه تابع شرایط اقتصادی، اجتماعی و اقلیمی آن جامعه است، به شدت تابع جهان بینی و ارزش های حاکم برفرهنگ آن جامعه نیز می باشد.

۲- وقتی از «لباس» برای تحمیل فرهنگ غرب استفاده کردند

همه می دانیم وقتی رضاخان اقدام به اجرای کشف حجاب در ایران کرد این کار را با پوشاندن لباس های غربی بر تن زنان و دختران خانواده خود و درباریان شروع کرد و سپس همه ی مردم را وادار کرد از لباس های غربی استفاده کنند.

سؤال این جاست که چرا رضاخان و جریانات استعماری که برای کشف حجاب اقدام کردند، از لباس های غربی استفاده کردند. اگر فقط مخالف با حجاب بودند، طبیعی بود که فقط چادر و روسری را ممنوع کنند و مردم آزاد باشند که هر لباسی می خواهند بپوشند، اما به وضوح روشن است که اجبار در استفاده از لباس های غربی با هدف غربی کردن همه ی شئون زندگی مردم انتخاب شده است، در این بین لباس به لحاظ اینکه کارکرد رسانه ای خود را به راحتی انجام می دهد بهترین ابزار برای غربی کردن مردم ایران بوده است.

وقتی در جامعه ای با گرایشات مذهبی، اکثریت مردم از لباس هایی استفاده می کنند که نه تنها نماد مذهبی ندارد بلکه برعکس، نماد غیر دینی محسوب می شود، آنچه که ناخودآگاه در نظر هر فرد جلوه می کند این است که «جامعه غیر دینی شده است»، هنگاهی که این تصور همه گیر شود، بر وجوه دیگر زندگی افراد نیز تأثیر مستقیم می گذارد و اعتقادات و گرایشات مذهبی را سست می کند.

۳- استفاده گروه های انحرافی از لباس برای نشر عقاید خود

خاصیت رسانه ای لباس سبب شده است تا گروه ها و جریان های مختلف در جهان از جمله جریان های انحرافی نیز از این ویژگی لباس برای بیان و انتشار افکار و عقاید خود استفاده کنند.

مهمترین اقدامات این گروه ها این است که از علامت ها و کلماتی که بیان گر افکار آن هاست بر روی لباس ها و تیشرت ها و هر وسیله ای که نمای بیرونی داشته باشد، استفاده می کنند. به این ترتیب هر جوانی که از آن ها استفاده می کند در واقع به رسانه ای برای گروه خاص تبدیل می شود.
 

۴- وقتی خاصیت رسانه ای «لباس»، فضای شهر را غیر دینی می کند

امروزه نیز یکی از ساده ترین ابزارهای تهاجم فرهنگی در ایران، تغییر در سبک پوشش مردم اعم از زن و مرد بوده است. در واقع اولین قدم در تهاجم فرهنگی این است که نسبت پایبندی به ارزش ها و هنجارها قبح شکنی شود و این کار از طریق لباس به راحتی امکان پذیر شده است.

مد که به عنوان یک رفتار و نماد فرهنگی در همه جای دنیا مطرح است؛ انتقال دهنده یک مفهوم از طریق روش‌های تجاری به مردم است که کاملاً فرهنگ در پشت آن قرار دارد لذا مد به عنوان یکی از گویاترین رسانه های فرهنگی در جهان کارکرد دارد.

در ایران نیز شاهدیم با گسترش و رواج مد، برخی از مردم علی رغم اعتقادات پاک و بی آلایش خود به دین اسلام، از پوشش های غربی استفاده می کنند و اینگونه است که در سطح جامعه و به خصوص شهرهای بزرگ با گسترش بدپوششی ها، فضای عمومی شهر در ظاهر دور از ایمان و اعتقاد شده است زیرا لباس ها و پوشش های برخواسته از فرهنگ غرب توانسته اند رسانایی خود را در انتقال فرهنگ غرب به خوبی انجام داده حتی گمان اعتقادی مردم نسبت به خودشان را نیز تحت تأثیر قرار داده اند.

از آنجا که دشمن به کارکرد رسانه ای لباس بخوبی آگاه است، از این ابزار برای پیشبرد اهداف خود استفاده می کند. تبلیغات لباس ها در شبکه های ماهواره ای، واردات لباس های غربی، استفاده از بازیگران برای ترویج یک نوع پوشش خاص و بسیاری دیگر از روش های تبلیغاتی دیگر برای ترویج نوع خاصی از لباس، شاهدی بر این ادعا است.

۵- چگونه از کارکرد رسانه ای «لباس» برای اغراض سیاسی استفاده می شود؟

در تبلیغات کاندیداهای انتخاباتی در دنیا و در سال های اخیر در کشورمان، شاهدیم که رنگ و طرح خاص یک کاندیدا علاوه بر اینکه بصورت پرچم طراحی می شود، لباس هایی نیز منقش به رنگ و طرح تبلیغاتی کاندیدای مربوطه تولید می شود که هر هوادار را با پوشیدن آن به یک رسانه برای تبلیغ کاندیدای خاص تبدیل می کند.

تبلیغات شرکت های تجاری بزرگ نیز لباس هایی را که آرم و برند مربوطه را بر روی آن نقش کرده اند به عنوان تبلیغ در اختیار مشتریان قرار می دهند در واقع هر مشتری که لباس را بپوشد خود به عنوان یک رسانه، وسیله ای برای تبلیغ شرکت مربوطه و رساندن پیام آن ها به مردم می شود.

۶- در ادیان نیز لباس یک رسانه است

هر یک از ادیان الهی نیز درباره لباس پوشیدن دستوراتی دارند که بر مبنای مصالح فردی و اجتماعی انسان ها بوده است. فارق از اینکه برخی از آموزه های ادیان مورد تحریف و دگرگونی قرار گرفته اند، در همه ی آن ها آموزه های صریحی در مورد نوع پوشش پیروان دین بیان شده است.

* دراسلام نیز درباره پوشش تن، قواعد و دستوراتی وجود دارد و حتی چهارچوب هایی را برای جزئیات لباس پوشیدن بیان کرده است. اصطلاح «حجاب» در جامعه امروز گویای همین نوع پوشش اسلامی است، بدین معنی که هر زن و مرد مسلمان با پوشش خود رسانه ای برای اسلام خواهند بود.
*از آنجا که در دین اسلام دستور صریح وجود دارد که همانند دشمنان دین لباس نپوشید، واضح است که این دستور به دلیل اثرات اجتماعی لباس پوشیدن افراد، در پیام رسانی است.

امام صادق علیه السلام:
به نقل از پدران بزرگوارش علیهم السلام ـ فرمود: خداوند به یکى از پیامبران وحى فرمود که به مردم خود بگو: لباس دشمنان مرا نپوشید و خوراک دشمنان مرا نخورید خود را به شکل و شمایل دشمنان من در نیاورید؛ که در این صورت، شما نیز همچون آن ها، دشمن من خواهید بود. (وسائل الشیعه : ١١/١١١/١)

 *از علل مخالفت دین با شبیه شدن به کفار می توان گفت که یک مسلمان با پوشیدن لباس های کفار، تعداد آن ها و دشمنان دین را بیشتر جلوه می دهد که این باعث تضعیف اسلام و مسلمین است. از طرف دیگر دشمنان دین از هر وسیله ای به خصوص لباس، برای بیان افکار و فرهنگ انحرافی خود استفاده می کنند و با ترویج لباس هایی خاص، به تبلیغ اندیشه های انحرافی خود می پردازند، پس شایسته نیست که مسلمین نسبت به این علائم و نشانه ها بی تفاوت بوده و با پوشیدن لباس های آن ها به رسانه ای برای دشمن تبدیل شوند.

7- لباس همچون رسانه های دیگر قانون بردار است

با توجه به مصادیق گقته شده و بسیاری دیگر از براهین و دلایل مبنی بر استفاده رسانه ای از لباس در عصر حاضر، می توان گفت لباس نیز همچون رسانه های دیگر که درهر کشوری قوانین مخصوص به خود را دارد، از آنجا که یک رسانه فراگیر اجتماعی است، قانون بردار است.

لذا نه تنها ادعای برخی مبنی بر فردی و شخصی بودن پوشش نقض می شود، بلکه ضرورت اجرای دستورات اسلام در مورد پوشش بیش از پیش احساس می شود. لذا همانطور که اسلام، مسلمانان را نسبت به مسائل اجتماعی جامعه خود مسئول می داند، هر مسلمانی در مورد نوع پوشش خود در جامعه و اثرات آن مسئولیت دارد.

منبع : با حجاب

از گفته  شهید عابدی