کسی که تاکنون نماز نخوانده چگونه باید توبه کند؟
كسي كه تا كنون نماز نخوانده چگونه بايد توبه كند؟
توبه با يك جرقه آغاز مى شود، جرقه اى كه در آغاز تنها يك نقطه نورانى و كوچك در قلب است، امّا به تدريج تمامِ آسمانِ تيره و تاريك قلب را فرا مى گيرد. اين نقطه نورانىِ سفيد، انسان را از گذشته تاريك به آينده روشن مى برد. نسبت به گذشته تاريك و سياه، احساس تلخى، پشيمانى و ندامت مى كند و آسمانِ ابر گرفته قلب براى آينده‌اى روشن آماده بارش رحمت الهى مى شود. قرآن، اين كتاب نويد بخشِ رحمت، به همه مؤمنان فرمانِ توبه مى دهد. در سوره تحريم، آيه 8 مى فرمايد:«يأيّها الذين ءَامنوا توبوا إلى الله توبةً نصوحاً عَسى رَبُّكم أَن يكفّر عنكم سيّئاتكُم و يُدخِلَكُم جَنّــت تجرى مِن تحتها الأَنهـر»[1]؛«اى كسانى كه ايمان آورده ايد! با اخلاصِ كامل توبه كنيد، باشد كه پروردگار از گناهان شما در گذرد و به باغ هايى واردتان كند كه در آن جويبارهايى جارى است.»
حقيقت توبه و استغفار، پشيماني از گناه گذشته و عزم و تصميم بر عدم ارتكاب آن در آينده است. اگر اين حالت براي كسي پيش آمد، اين نشانه توبه واقعي است و پذيرفته شدن توبه واقعي حتمي مي باشد. اگر توبه واقعي صورت گيرد، قبولي آن از طرف خداوند قطعي است، چون خداوند فرموده:«وَ هُوَ الَّذِي يقْبَلُ التَّوْبةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يعْفُوا عَنِ السَّيئاتِ»[2]؛«او است كه توبه را از بندگانش پذيرا مي شود و گناهان را مي بخشد».
روزى حضرت على(عليه السّلام) مردى را ديد كه بدون توجّه به شرايط توبه فقط با زبان مى گفت:«استغفر الله». حضرت به او فرمود: مى دانى استغفار چيست؟ آن گاه شرايط استغفار را براى او توضيح داد و فرمود:
اوّل: بايد از كارهاى ناشايست گذشته ات پشيمان باشى؛
دوم: آن كه تصميم بگيرى ديگر سراغ كارهاى زشت قبلى نروى؛
سوم: اگر حقّى از بندگان خدا برعهده توست (قرضى گرفته اى و پس نداده‌اى يا به زور چيزى را از مردم گرفته اى و يا…) ادا كنى؛
چهارم: اگر حقّى از خدا بر عهده توست (مثلا نمازهايى از تو قضا شده و نخوانده اى) آن ها را ادا كنى و….
آن‌گاه پس از اين مراحل با زبان بگويى:«استغفرالله»[3]
پس توبه يك لفظ نيست؛ بلكه يك تحوّل در درون انسان و زندگى او است.
پس از پيدا شدن حالت توبه و پشيمانى و ندامت از كارهاى ناپسند، چند عمل سزاوار است:
يك - سه روز روزه گرفتن؛ حضرت امام صادق(ع) مى فرمايد:«توبه نصوح كه خداوند به آن امر فرموده، روزه گرفتن روز چهارشنبه، پنج شنبه و جمعه است»[4]
دو - غسل توبه؛ حضرت رضا(ع) به كسى كه مى خواست از گناه «استماع» غنا توبه كند، فرمود:«فَاغْتَسِلْ وَ صَلِّ مَا بَدَا لَكَ فَلَقَدْ كُنْتَ مُقِيماً عَلَى أَمْرٍ عَظِيم»
[5]؛«برخيز و غسل كن و هر چه مي خواهي نماز بخوان زيرا مداومت بر گناه بزرگي مي كردي»
سه - خواندن دو يا چهار ركعت نماز؛ امام صادق(ع) مى فرمايد:«هر بنده اى كه گناهى كرد، پس برخيزد و تحصيل طهارت كند (وضو بگيرد) و دو ركعت نماز بخواند و از خداوند طلب آمرزش نمايد، بر خدا است كه توبه اش را بپذيرد.»[6]
چهار - استغفار و خواندن دعاهاى توبه اى كه از ائمه اطهار(ع) وارد شده است؛ خصوصاً دعاهاى صحيفه سجاديه (به خصوص دعاى 31) و نيز مناجات خمسة عشر (به خصوص مناجات اول) و… بايد هنگام خواندن دعا، معانى آن ها را متذكّر باشد و سعى كند كه حالش با گفتارش يكى باشد.
بعد از توضيح معنا و شرايط توبه، روشن مى شود كه جبران گذشته در مورد نمازهاى خوانده نشده، به اين است كه ما علاوه بر پشيمانى دل، نمازهاى قضا شده را به جا بياوريم.[7]
